Recent ontvingen we van het college de beantwoording over vragen m.b.t. 5G in relatie tot gezondheid, kosten en de Omgevingswet.

Inleiding van GroenLinks:

Na bestudering van uw raadsinformatiebrief (RIB) Telecommunicatiewet / 5G van 19 mei 2020, blijven er nog een aantal zorgen en onduidelijkheden. Voor de volledigheid som ik hier de inhoud van die RIB op:

  • de RIB begint met een kijk van het college op 5G: samenvatting, achtergrond / geschiedenis, de rol van de gemeente, wetgeving, gezondheid en tot slot communicatie (het college verwijst door naar het Antennebureau en de GGD);
  • vervolgens komt een antwoordbrief (dd. 19 mei 2020) van het college op vragen en klachten over 5G vanuit de bevolking;
  • dan is de beantwoording van de schriftelijke vragen ex art. 33 van raadslid Wagemans opgenomen, dd. 18 oktober 2019;
  • de RIB sluit af met een brief (dd. 16 april 2019) van staatssecretaris Keijzer (EZK) en minister Bruins (MZS). Het betreft een kabinetsreactie aan de Tweede Kamer ten aanzien van mogelijke gezondheidsrisico’s van 5G.

 

Ik vraag uw aandacht voor de elektrogevoelige inwoners in onze gemeente. Op dit moment lijdt circa 3% van de Nederlanders aan EHS: Elektro Hyper Sensitiviteit. Je bent dan overgevoelig voor allerlei soorten straling door elektromagnetische velden. De klachten die zo iemand heeft vallen vaak onder SOLK: Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten. Voorbeelden van SOLK zijn:

  • slaapproblemen, ernstige vermoeidheid
  • concentratie- of geheugenproblemen
  • maagklachten, zoals misselijkheid
  • buikpijn of buikkrampen
  • darmklachten, zoals diarree, verstopping, winderigheid
  • (lage) rugpijn en andere spier- en/of gewrichtspijnen, tintelingen
  • hoofdpijn of nekpijn
  • duizeligheid of evenwichtsproblemen
  • hartritmestoornissen, benauwdheid of pijn op de borst
  • oorsuizen (tinnitus)

Als het percentage van 3% juist is, dan zou het circa 1.000 inwoners van Echt-Susteren betreffen die lijden aan EHS. Het vervelende aan EHS is dat het in de nabije toekomst steeds moeilijker wordt om straling te ontvluchten én de hoeveelheid straling alleen maar toeneemt. Bij een voedselintolerantie kun je daar nog rekening mee houden bij boodschappen doen of je keuze van een restaurant. Als je maar niet kunt wennen aan verkeerslawaai kun je je huis (nog) beter isoleren of zelfs een verhuizing overwegen, et cetera. Echter, als ik het goed heb begrepen, zijn er straks om de 100-200 meter 5G-antennes nodig bij de uiteindelijke voltooiing van het 5G-netwerk. Dit zal vooral zichtbaar worden na de veiling van de 3,5 GHz-band, begin 2022. Vele lantaarnpalen, verkeerslichten, bushokjes, reclamezuilen, et cetera zullen dan worden voorzien van een kleine antenne (zgn. small cells), inwendig of gemonteerd aan de buitenkant. 98% van Nederland zal een 5G-dekking krijgen. Kortom: zelfs in een ‘hutje op de hei’ ontkom je dan niet meer aan straling. Ietwat oneerbiedig gesteld: de elektrogevoeligen gaan voor ons de kanarie in de kolenmijn zijn. Zij zullen het als eersten merken als de straling toeneemt. Mogelijk wordt de groep die hinder ondervindt dan groter. Ik vind het een verantwoordelijkheid van het college om hier op zijn minst alert op te zijn door monitoring.

Ik verwacht dat u als college de uitrol van 5G in onze gemeente niet kunt tegenhouden. Dat ga ik u dan ook niet vragen. Ook zal ik geen wetenschappelijke onderzoeken over gezondheidsrisico’s betwisten, of die nu positief, neutraal of negatief uitpakken voor 5G. Maar er zijn wel zorgen om de inwoners met EHS en er zijn nog enkele onduidelijkheden.

 

Vragen ten aanzien van de gezondheid:

Vraag 1: Is het college bereid om - als nulmeting - het aantal inwoners met SOLK op te vragen met medewerking van huisartsen en/of de GGD? Zo nee, waarom niet?

Antwoord: Metingen naar Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten (SOLK) en eventueel nieuw onderzoek naar stralingsgevoeligheid is naar oordeel van het college in de eerste plaats een taak van de Rijksoverheid. Desalniettemin heeft het college bij de GGD gegevens opgevraagd met betrekking tot inwoners en SOLK. De GGD koppelt terug dat zij geen informatie hebben over het aantal personen dat SOLK heeft.

 

Vraag 2: Is het college bereid om vanaf de activering van de honderden 5G-antennes in en aan straatmeubilair in onze gemeente omstreeks 2023, minimaal vijf jaar lang jaarlijks het aantal inwoners met SOLK op te vragen met medewerking van huisartsen en/of de GGD? Zo nee, waarom niet?

Antwoord: Zie het antwoord op vraag 1. Monitoring van gezondheid in het kader van 5G is een taak van de Rijksoverheid.

 

Vraag 3: Is het college bereid om EHS te erkennen als grond voor toekenning van vergoedingen, in dit geval voor stralingwerende voorzieningen? Denk aan bepaalde kleding, gordijnen, verf, raamfolie, et cetera. Zo nee, waarom niet?

Antwoord: Nee, (eventuele) kosten voortvloeiend uit Rijksbeleid zijn naar oordeel van het college voor rekening van het Rijk.

Toelichting van het college:

Het college volgt het Rijksbeleid als het gaat om straling en gezondheid. Het Rijk baseert zich op de WHO en de Gezondheidsraad, die stellen dat gebruik van mobiele communicatie, inclusief 5G, veilig is zolang we ons aan de ICNIRP-blootstellingslimieten houden die in Nederland gehanteerd worden. De Gezondheidsraad werkt op dit moment aan een update van het advies over de mobiele communicatie en gezondheid. De Tweede Kamer heeft hier eind 2019 om gevraagd vanwege de naderende introductie van 5G. Het advies van de Gezondheidsraad wordt in het derde kwartaal van 2020 verwacht. Dit neemt niet weg dat er mensen zijn die klachten ervaren in de buurt van bronnen van elektromagnetische straling. Klachten die in de SOLK-categorie vallen en voor deze mensen belastend zijn. Wetenschappelijk onderzoek heeft tot nog toe geen direct verband kunnen aantonen tussen deze klachten en antennes en/of frequenties voor mobiele communicatie. Eventueel nieuw onderzoek naar stralingsgevoeligheid is in de ogen van de gemeente in de eerste plaats een taak van de Rijksoverheid.

 

Vragen t.a.v. de kosten:

Vraag 4: Welke kosten ten aanzien van de infrastructuur voor 5G komen in de toekomst - vooral vanaf de realisering van het 3,5 GHz-netwerk - voor rekening van de gemeente? Hoe hoog zijn die kosten eenmalig en daarna  jaarlijks, indien deze voor rekening van de gemeente zijn?

Antwoord: Het onderhoud aan en het energieverbruik van antenne-installaties komt voor rekening van de eigenaar van de antenne. Dat is nu zo en dat blijft zo. Overheidsinfrastructuur blijft eigendom van de overheid, ook na eventuele plaatsing van antenne-installaties. Als meerdere partijen gebruik maken van overheidsinfrastructuur - denk ook aan sensoren die luchtkwaliteit meten - is voorstelbaar dat verplaatsing of verwijdering van infrastructuur in goed onderling overleg zal gaan, maar uiteindelijk blijft de infrastructuur eigendom van de gemeente. Hiervoor zullen privaatrechtelijke contracten moeten worden opgesteld. Daarin zal ook aandacht geschonken moeten worden aan zaken zoals verzekeringen en aansprakelijkheid. De VNG zal hier modelverordeningen en modelcontracten voor ontwikkelen. Gemeenten mogen een marktconforme vergoeding vragen voor het toestaan van antenne-installaties op de gemeentelijke publieke infrastructuur. Daarnaast mag de gemeente voor de vergunningverlening van de werkzaamheden die met antenneplaatsing (bijvoorbeeld graafwerkzaamheden) gepaard gaan, leges heffen.

 

Vraag 5: Komen straks de kosten van het energieverbruik van de honderden 5G-antennes voor rekening van de gemeente? Ja of nee?

Antwoord: Nee.

 

Vraag 6: Als er kosten voor rekening van de gemeente zijn, ontvangt de gemeente dan een vergoeding of tegemoetkoming van de Rijksoverheid en/of telecomproviders, of kunt u een declaratie indienen? Als u dit niet met 100% zekerheid weet, is het college dan bereid om hier proactief naar te informeren? Zo nee, waarom niet?

Antwoord: Zie de antwoorden op de vragen 4 en 5.

 

Vraag 7: Op welke momenten en in welke vorm(en) heeft het college tot op heden gereageerd op de aanpassing van de Telecommunicatiewet bij de Rijksoverheid en/of de VNG? Indien u dit (nog) niet heeft gedaan: waarom niet? Voorbeeld: gemeenten hadden tot begin september 2019 een consultatiemogelijkheid waar bijvoorbeeld de gemeente Maastricht gebruik van heeft gemaakt.

Antwoord: Het college heeft geen aanleiding gezien om te reageren op de aanpassing van de Telecommunicatiewet. De VNG behartigt de belangen van de gemeenten in de aanpassing van de Telecommunicatiewet. Het college volgt de ontwikkelingen van 5G via de VNG. Zie ook: https://vng.nl/rubrieken/onderwerpen/5g.

Toelichting van het college:

In het algemeen draagt Echt-Susteren geen kosten die verband houden met antenneplaatsingen. Wij zijn ook niet voornemens hiervoor kosten voor onze rekening te nemen.

 

Vragen t.a.v. de Omgevingswet:

Vraag 8: Kan het college de Omgevingswet (vanaf dat deze ingaat) gebruiken om de gezondheid van onze inwoners te beschermen tegen 5G-straling en dan met name de straling van de honderden 3,5 GHz-antennes? Zo nee, waarom niet? Bepaalde artikelen uit de Omgevingswet bieden overheden kansen om de leefomgeving op een gezonde manier te beïnvloeden. Door de integrale benadering van de leefomgeving via de instrumenten van de Omgevingswet kan gezondheid eerder een plek krijgen in de ruimtelijke afweging. Daarmee kan gezondheid een meer sturende rol krijgen. Ik denk aan de volgende artikelen:

  • In artikel 1.3 van de Omgevingswet staan de maatschappelijke doelen van de wet. Een van die doelen is een gezonde fysieke leefomgeving. Een gezonde leefomgeving ervaren bewoners als prettig, nodigt uit tot gezond gedrag en biedt bescherming tegen negatieve omgevingsinvloeden.
  • In artikel 3.3 van de Omgevingswet staat dat het bevoegd gezag in de omgevingsvisie rekening moet houden met het voorzorgsbeginsel en andere milieubeginselen.
  • In artikel 2.1 lid 4 van de Omgevingswet staat dat het bevoegd gezag bij de evenwichtige toedeling van functies (in het omgevingsplan) in ieder geval rekening houdt met het belang van het beschermen van de gezondheid.
  • Over gezondheid in de omgevingsvergunning gaan de artikelen 5.32 en 5.42 lid 3 van de Omgevingswet en de artikelen 8.101 en 8.102 van het Besluit kwaliteit leefomgeving.

Antwoord: De gemeente stelt gezondheid voorop. De gemeenteraad zal met betrekking tot de Omgevingswet een Omgevingsvisie en Omgevingsplan vaststellen. Hierin kan de gemeenteraad overwegen om het thema Gezondheid en specifiek straling te prioriteren in het vaststellen van haar visie en beleid. Als college zien we geen aanleiding te veronderstellen dat de huidige en aangekondigde voorzorgsmaatregelen van het Rijk voor 5G onvoldoende zijn. Antenne-installaties tot 5 meter hoogte zijn vergunningsvrij. Zolang het niet gaat om een monumentaal pand, heeft de gemeente geen bevoegdheid over de plaatsing.

 

Vraag 9: Heeft het college de mogelijkheid om stralingsvrije of stralingsluwe gebieden aan te wijzen bij de uitrol van de honderden 3,5 GHz-antennes, bijvoorbeeld bij basisscholen en kinderdagverblijven? Zo ja, is het college bereid om van deze mogelijkheid gebruik te maken? Zo nee, waarom niet?

Antwoord: Nee, in veel gevallen zijn antenne-installaties vergunningsvrij, wat betekent dat het college geen wettelijke instrumenten in handen heeft om antennes op veel plekken in de gemeente te verbieden. Dit maakt het creëren van stralingsluwe gebieden praktisch onmogelijk. Het college kan via het zogenaamde Plaatsingsplan van Providers wel aandacht vragen voor stralingsarme gebieden rondom maatschappelijke voorzieningen.

 

Vraag 10: Hoeveel antennes van telecomproviders bevinden zich op dit moment in Echt-Susteren? Hoeveel van dit aantal zijn vergunningsvrij geplaatst?

Antwoord: Er zijn 52 antenne-installaties in onze gemeente, waarvan er 38 vergunningsvrij zijn. Zie ook de bijlage uit het Antenneregister.